سریال خشکیدگی سراب‌ها و تالاب‌های استان کرمانشاه همچنان ادامه دارد. این بار قرعه به نام چشمه‌های هزار ساله سراب طاقبستان افتاد؛ دریاچه طاق بستان به‌طور کاملا ناگهانی ظرف ۲۴ ساعت در دل زمین ناپدید شد و نگرانی‌های زیادی را به دنبال داشت؛ نگرانی بابت نابودی منبع تأمین آب اهالی روستاهای اطراف طاق بستان، نابودی یک منطقه زیبای گردشگری و درنهایت چنبره اختاپوس خشکسالی بر یکی از منابع آبی مهم کرمانشاه.

به گفته اهالی روستای طاق بستان که آب مورد نیازشان از این چشمه تأمین می‌شد و حالا نگران خشک شدن ریشه زندگی شان به دلیل خشکی چشمه هستند، برداشت بی رویه آب از سوی آب منطقه ای و آب و فاضلاب شهری موجب این پیشامد ناگوار شده است.

کاهش آب دهی چشمه

ظاهراً تحقیقات شرکت آب منطقه ای کرمانشاه نشان می‌دهد خشکسالی، مقصر اصلی خشکیدن چشمه و دریاچه طاق بستان است. مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کرمانشاه (آقای امیریان) دراین باره می‌گوید: دریاچه یکباره خشک نشده، بلکه بتدریج آبدهی چشمه آن کم شد و سطح دریاچه پایین رفت تا این که در یک روز ناگهان دیگر اثری از دریاچه نبود.

ایشان دلیل کاهش سریع آبدهی چشمه و پایان یافتن آب آن را وجود خشکسالی اعلام کرده و می‌گوید: در ۱۲ سال اخیر میزان بارش‌ها در کرمانشاه با کاهش زیادی همراه بوده، به طوری که در سال آبی ۹۴- ۹۳، به طور میانگین شاهد کاهش ۳۳۱ میلی‌متری نزولات جوی در استان بودیم که این امر در شهر کرمانشاه کاهش ۴۶ درصدی را همراه داشت و همچنین از آنجا که در چند سال اخیر برف ماندگاری در کرمانشاه نباریده به نظر می‌رسد منبع ذخیره آب چشمه طاق بستان که از زیر کوه‌های شمال کرمانشاه بوده است، به پایان رسیده.

آیا چاه ها مقصر نیستند؟

به گفته امیریان، آبدهی این چشمه اردیبهشت سال ۱۳۵۹ حدود ۵ هزار لیتر در ثانیه و آبان سال‌های ۹۱ و ۹۲ زیر ده لیتر گزارش شده‌است. وی یادآور می‌شود که چشمه طاق بستان همواره با نوسانات شدید آبدهی مواجه بوده، به طوری که میزان آبدهی آن از حدود هشت لیتر در ثانیه (در مهر و آبان) تا ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه (در اردیبهشت) در نوسان بوده‌است. کاهش آبدهی چشمه به کمتر از ۱۰ لیتر در ثانیه، همواره در اوایل فصل پاییز رخ می‌داده اما امسال به دلیل تشدید خشکسالی به تیرماه یعنی سه ماه زودتر رسیده و منجر به خشکی کامل آن شده‌است.

به گفته این مسئول،خشکی دریاچه هیچ ارتباطی با حفر چاه مجاز و غیرمجاز در حاشیه طاق بستان ندارد، زیرا اولاً فاصله حریم حفر هر چاه از طاق بستان رعایت می‌شود و ثانیاً سرچشمه این آب از دل کوه و لایه‌های سنگی است، درحالی که حفر چاه‌ها در تشکیلات آبرفتی صورت می‌گیرد؛ بنابراین منبع تأمین آب چاه‌ها و چشمه کاملاً متفاوت بوده و تاثیری بر هم ندارند.

مدیر امور منابع آب شهرستان کرمانشاه در خصوص تأثیرگذاری کارخانه آب معدنی بر آب طاق‌ بستان گفت: آب برداشت شده توسط کارخانه آب معدنی، یک لیتر در ثانیه بوده‌است که با این اوصاف نمی‌توانسته در خشکی طاقبستان دخیل بوده‌باشد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی طاق بستان نیز در گفت وگو با ایسنا، تعجب خود را از خشکی دریاچه در عرض یک روز ابراز کرده و می‌گوید این اتفاق تاکنون برای آب این دریاچه رخ نداده‌بود. این دریاچه تا هفته قبل از خشک شدن کاملاً پر از آب بود اما به یکباره شاهد خشک شدن این دریاچه با چشمه‌های چند هزار ساله بودیم.

وی با بیان اینکه خشک شدن این سراب به علت خشکسالی حداقل به دو هفته زمان نیاز دارد، اضافه کرد: تحقیقات برای بررسی علت این خشکیدگی غیرطبیعی توسط کارشناسان ادامه دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ضمن اظهار ناراحتی از خشکیدگی چشمه‌های طاق‌ بستان عنوان کرد: بزودی اکیپ کارشناسی اعزامی از تهران برای انجام آزمایشات و مطالعات دراین خصوص، کار خود را آغاز خواهد کرد.

علی فعله‌گری با انتقاد از پاسخ‌های مدیر امور آب و با اعتراض به وجود عواملی همچون وجود کارخانه آب معدنی در تنگ کنشت که در بالادست این چشمه‌ها قرار دارد، گفت: هر چاهی که با پلمب آن یک لیتر آب به طاق بستان بازگردد باید بسته شود. مسئولان اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خواستار پاسخ قانع‌‌کننده‌ علمی و به دور از هرگونه توجیه از سوی شرکت آب و فاضلاب به‌عنوان متخصصان این امر هستند.

تحقیقات ادامه دارد…

با مرور خبرهای مربوط به این بحران نوعی دوگانگی فکری در کارشناسان بخش آب و بخش محیط زیست در علت بروز این پدیده مشاهده‌ می‌‌شود. از سویی کارشناسان آب ارتباط بین وجود چاه‌ها و این خشکی یک باره را رد می‌کنند و از سویی کارشناسان محیط زیست با دیده تردید به این قضیه نگاه می‌کنند. ناپدید شدن یک‌ روزه یا بدتر از آن بنا به گفته معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تخلیه «یک‌ساعته» آب دریاچه بر طبق اظهار شاهدان عینی، معمایی است که هنوز بی‌جواب مانده و کشمکشی را بین مسئولان میراث فرهنگی و امور آب ایجاد کرده‌است.

با توجه به گزارش آژانس حفاظت محیط زیست ایران بیشتر کوه‌های زاگرس عموماً از نوع کلسیتی و دارای خلل و فرج می‌باشند که کوهای اطراف طاق بستان نیز به احتمال زیاد از این قضیه مستثنی نیست. با توجه به این مسئله، در صورت وجود چاه‌های غیرمجازی که در برخی شهرک‌ها و مناطق اطراف امکان حفر داشته‌اند فرار آب امری محتمل و اجتناب ناپذیر است که البته نمی‌توان این امر را به طور کامل تأیید کرد و باید منتظر تحقیقات بیشتر و نتایج آن در آینده بود. امید است هر چه زودتر نتیجه مشخص شود تا در صورت وجود هرگونه ارتباط، چاه‌های غیرمجاز هرچه زودتر شناسایی و مسدود شوند؛ حتی در صورت نیاز نسبت به کاهش برداشت از چاه های مجاز نیز اقدام شود تا دوباره شاهد بازگشت حیات به این سراب تاریخی باشیم.

طاقبستان در حال ساماندهی برای ثبت جهانی بود که این بلای طبیعی یا شاید هم انسانی بر سرش نازل شد و با خشک شدن دریاچه ثبت جهانی آن شاید به خطر بیفتد.

منابع : خبرگزاری فارس و جام جم